Aromaterapia jako sposób na łagodzenie bólu w zabiegach stomatologicznych

Dla wielu osób wizyta w gabinecie stomatologicznym kojarzy się z bólem lub wręcz traumą. Doznanie to jest potęgowane przez charakterystyczny zapach unoszący się również w poczekalniach, co kreuje silny stres, jeszcze przed rozpoczęciem samej wizyty. Często bywa to na tyle wyraźne, że latami może powstrzymać przez wizytą u dentysty, a ten rodzaj fobii zwany jest dentofobią. Umiejętne korzystanie z narzędzi, które oferuje aromaterapia, może polepszyć funkcjonowanie nowoczesnego gabinetu. Sprawdź jak aromaterapia może Ci pomóc.

Aromaterapia (terapia olejkami eterycznymi) to holistyczna kuracja lecznicza wykorzystująca naturalne ekstrakty roślinne w celu promowania zdrowia i dobrego samopoczucia.

Aromaterapia jest dziedziną medycyny naturalnej, komplementarną do medycyny klasycznej. Może wywierać pozytywny wpływ na stan fizyczny i emocjonalny pacjentów. Prawidłowe stosowanie aromaterapii w praktyce może uzupełnić ofertę klinik stomatologicznych sprawiając, że zabiegi oraz wizyty kontrolne będą dla pacjentów mniej stresujące, a nawet przyjemne.

Historia aromaterapii w pigułce

Olejki eteryczne niczym dusza rośliny wydobywane są metodą destylacji z parą wodną z kwiatów, liści, nasion, korzeni a nawet drewna. Niektóre, zwłaszcza cytrusowe, pozyskujemy wyciskając skórki aromatycznych owoców. Ten witalny atrybut roślin sprawił, że stały się najstarszymi substancjami leczniczymi na świecie, stosowanymi w Chinach, Indiach, Egipcie, Grecji i Rzymie. Zatem współcześni aromaterapeuci są spadkobiercami starożytnej medycyny i alchemii. Początki aromaterapii sięgają 2000 roku p.n.e. W świątyniach Dalekiego Wschodu stosowano kadzidła nasycone olejkiem z drzewa sandałowego, aby zapobiegać rozprzestrzenianiu się infekcji, a działanie uspokajające i relaksujące tego olejku było wykorzystywane przy medytacji.

Oddziaływanie olejków eterycznych na psychikę było również doskonale znane w starożytnych Chinach. W podręcznikach starożytnej medycyny można przeczytać: „Spójrz na zapachy kwiatów, które dają spokój umysłu i radość życia. Będą z tobą i twoją najmilszą przed, w czasie i po czasie miłości – tego rzadkiego stanu szczęścia w twoim życiu. Z nimi złe strony egzystencji rozpływają się jak poranna mgła ze wschodem słońca.”

W czasach faraonów wykorzystywano olejki i żywice roślinne do balsamowania mumii, a na terenie Asyrii w celu dezynfekowania powietrza budowano świątynie z drewna cedrowego, którego olejek ma podobne działanie jak olejek drzewa sandałowego. Na egipskim papirusie opisano leki z olejków szafranu, mirry, lawendy, róży, cedru i cynamonu.

O pachnących olejkach, można także przeczytać w Biblii. W księgach Starego Testamentu opisano bardzo szczegółowo sposoby przyrządzania mieszanin zarówno do namaszczania ciała jak i nawaniania świątyni.[1]

Czym jest aromaterapia

Założenia alchemicznej aromaterapii to nie tylko ochrona zdrowia, wzmocnienie urody, dobrego samopoczucia i harmonii między ciałem i umysłem ale także ich wpływ na równowagę energetyczną i wewnętrzną transformację. Dlatego od zawsze i dziś także, mówimy o imponujących alchemicznych efektach działania aromaterapii, która uczy nas jak holistycznie i w sposób spersonalizowany wykorzystać ich moc działania olejków eterycznych.

Olejki eteryczne bardzo szybko przenikają przez warstwę naskórka do naczyń włosowatych skóry, a przez obwodowe mikrokrążenie do krwioobiegu i całego organizmu. Drogą wnikania olejków jest też powierzchnia górnych dróg oddechowych. Działają w trzech wymiarach człowieka: fizycznym, energetycznym i emocjonalnym.

 Aromaterapia posiada szereg zalet:

  • zwalcza bakterie, wirusy lub grzyby,
  • poprawia trawienie,
  • łagodzi bóle stawów,
  • leczy bóle głowy i migreny,
  • złagodzi skutki uboczne chemioterapii,
  • poprawia jakość snu,
  • zwiększa odporność,
  • pomaga radzić sobie z bólem,
  • zmniejsza stres, pobudzenie i niepokój,
  • łagodzi dyskomfort podczas porodu.[1]

Aromaterapia ma działanie holistyczne i potrafi być wsparciem oraz profilaktyką schorzeń w życiu codziennym.

Moc i właściwości olejków eterycznych

Współczesna aromaterapia stała się nauką badającą biochemiczne i biologiczne działanie licznych związków organicznych wchodzących w skład olejków eterycznych. W świecie natury nadają roślinom smak, zapach, wabią owady zapylające kwiaty. Sprawiają, że wiele roślin zaliczamy do przyprawowych, leczniczych lub pielęgnacyjnych. Ogólnie charakteryzując olejki eteryczne mówimy, że posiadają właściwości:

  1. aromaterapeutyczne – bardzo liczne, wspomagające różne funkcje organizmu, począwszy od stymulowania krążenia płynów ustrojowych a na gojeniu ran kończąc;
  2. pielęgnacyjne – z nich korzysta dzisiaj cały przemysł kosmetyczny;
  3. wpływające na psychikę, system nerwowy – wprowadzają w stan odprężenia, wewnętrznego spokoju, relaksu,  uwolnienia stresu, poprawiają nastrój, pobudzają do działania, bywają afrodyzjakami. Posiadają moc wpływania na emocje a nawet zmianę nastawienia do świata. Ułatwią wchodzenie w stan wyciszenia, skupienia, medytacji.

FORMY TERAPEUTYCZNE W AROMATERAPII

Przykładowe zastosowanie olejków eterycznych:

  • Pomieszczenia (oczyszczanie powietrza) – 10 kropli olejku eterycznego do dyfuzora ultradźwiękowego – uwaga wysoka temperatura stopni niszczy aktywne związki wchodzące w skład olejków.
  • Kąpiel – dodaj 10 do 20 kropli olejku eterycznego do soli lub olejku do kąpieli.
  • W saunie: 2 krople na 500 ml wody.
  • Inhalacja parowa: 5 kropli.
  • Nawilżacz powietrza: 10 kropli.
  • Domowe spraye odświeżające: 25 kropli /250 ml wody.
  •  Do oczyszczania domu:do pojemnika z rozpylaczem dodaj 50% wody i 50% octu jabłkowego. Dodaj następującą synergię olejków eterycznych: 10 kropli olejku z drzewa herbacianego, 10 kropli oleju z rozmarynu, 10 kropli olejku z cytryny, 10 kropli olejku z geranium.
  • Umieść 3 krople na chusteczce i wdychaj w każdej wolnej chwili.

Możemy wykorzystywać dobroczynna działanie olejków na różne sposoby:

  • czyszczanie powietrza w celu uniknięcia infekcji – olejki eteryczne z rozmarynu, mirry, kadzidłowca, drzewa herbacianego.
  • ułatwianie oddychania, wspomaganie  w problemach z drogami oddechowymi, oczyszczanie powietrza – olejki eteryczne z eukaliptusa, mięty, sosny.
  • działanie przeciwwirusowe – olejki eteryczne z drzewa herbacianego, lawendy, tymianku i nasion kolendry.
  • bardzo cenne działanie antystresowe – olejki eteryczne z bergamotki, pomarańczy, cytryny, grapefruita, majeranku i lawendy.
  • dla osób przeżywających silny lęk – olejki z jałowca, paczuli lub cedru.
  • poprawa komfortu snu, bezsenność – olejki eteryczne z lawendy, majeranku i cytryny.
  • wspomaganie systemu hormonalnego kobiet, wzmocnienie kobiecości – olejki eteryczne z bułgarskiej róży damasceńskiej, kwiatów gorzkiej pomarańczy (Neroli), Jaśminu i ylang-ylang.

Za pośrednictwem olejków eterycznych aromaterapia działa pobudzająco na układ limbiczny w mózgu (odpowiedzialny za emocje i wspomnienia). Uważa się, że stymulując tę część mózgu, może zmniejszyć niepokój i napięcie, co prowadzi do zmniejszenia odczuwania bólu.

Aromaterapia polecana jest w terapii uzależnień, spadku nastroju, stanach lękowych i depresyjnych, a także w różnych dysfunkcjach somatycznych.[2] Olejki eteryczne zapewniają wrażenie zapachowe, ale i podświadome reakcje psychosomatyczne. W zależności od użytego olejku można poczuć odprężenie lub pobudzenie, poprawę koncentracji, obniżenie poczucia lęku i objawów depresji. Reakcja na bodziec zapachowy jest bardzo szybka, różnice w samopoczuciu są zauważalne niemalże natychmiastowo. Zapach obecny w pomieszczeniu sprawia wrażenie przytulności i pozwala na efektywniejszy relaks, co wpływa na ogólną poprawę zadowolenia z usługi. Działania takie znane są jako aromamarketing i są dość powszechnie wykorzystywane w różnych branżach handlu i usług.[3]

Może również działać poprzez zwiększanie poziomu serotoniny, która jest przekaźnikiem między komórkami nerwowymi. Olejki eteryczne mogą również zwiększać produkcję własnych naturalnych substancji łagodzących stres (serotonina, dopamina) i zmniejszać poziomu kortyzolu, nazywanego hormonem stresu.

Aromaterapia w stomatologii – łagodzenie bólu

Olejki eteryczne mają działanie łagodzące bóle głowy oraz reumatyczne, zaburzenia seksualne, odporności, układu krążenia, okresu menopauzy oraz nastroju. Ale czy można wykorzystywać je w stomatologii?

Strach przed bólem, związany z wykonywaniem mniej lub bardziej inwazyjnych zabiegów często paraliżuje nas przed wizytą w klinice stomatologicznej. Lęk przed dentystą zwykle związany jest z brakiem kontroli i niewiedzą na temat zabiegów oraz złymi doświadczeniami z przeszłości. Do gabinetu wybieramy się z bólem zęba, a przecież profilaktyka zdrowia jest najważniejsza. W wielu przypadkach odpowiednia profilaktyka wraz z odpowiednią higieną pozwala wyprzedzić choroby zębów i przyzębia. Jest to najważniejszy krok w leczeniu próchnicy i paradontozy.

Znane są z przekazów ludowych naturalne sposoby na ból zęba. Są to m.in.:

  • Powszechnie używamy olejek eteryczny goździkowy na ból zęba.
  • Masowanie mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego na szyi (wyrostek sutkowaty kości skroniowej).
  • Szałwia lekarska (surowcem jest liść szałwii) jest odpowiednia na choroby stomatologiczne jak zapalenie jamy ustnej (łagodzi stany zapalne jamy ustnej i gardła), ale również poprawia trawienie, wzmaga produkcję żółci, działa bakteriobójczo, antyseptycznie, uniemożliwia namnażanie wirusów i grzybów, zmniejsza potliwość ciała. Nalewka z szałwii działa kojąco na owrzodzenie dziąseł, cysty, biegunki, wzdęcia, nieżyty układu żołądkowo-jelitowego.
  • Babka lancetowata działa immunostymulacyjnie, przyspiesza gojenie ran oraz działa przeciwzapalnie i przeciwdrobnoustrojowo na jamę ustną i gardło.
  • Kadzidłowiec (Boswelia serrata) działa przeciwbólowo, immunomodulująco, uspokajająco, przeciwbakteryjnie, wykrztuśnie. Stosowany jest też na krwawiące dziąsła i paradontozę.

Niektóre olejki działają przeciwbólowo i miejscowo znieczulająco. 

Ze wspomnianych już goździków można uzyskać poprzez destylację parą wodną eugenol. Pełni on funkcję aromaterapeutyczną i antyseptyczną oraz:

  • jest bardzo popularnym składnikiem w stomatologii, jako silny środek przeciwbólowy oraz przeciwzapalny;
  • łagodzi ból miejscowy, zapalenie reumatoidalne stawów;
  • działa przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybiczo i przeciwwirusowo
  • działa antyoksydacyjnie;
  • delikatnie rozgrzewa;
  • jest składnikiem preparatów do wypełnień zębów i ich korzeni.

Podane powyżej naturalne sposoby na ból zęba nie sugerują omijania gabinetów stomatologicznych. Praca ta sugeruje wspomaganie naturą pokonania strachu przed bólem.

W literaturze spotykamy wiele badań dotyczących wpływu aromaterapii na zabiegi związane z bólem.

„Dr Nazife Begum Karan, specjalista chirurgii szczękowej z Wydziału Stomatologii Uniwersytetu w Rize (Turcja) zbadał wpływ inhalacji olejkiem lawendowym na stan psychiczny pacjentów poddawanych ekstrakcji zębów mądrości. (…) Przebadano 126 pacjentów (…) Pacjenci poddani aromaterapii olejkiem lawendowym mieli istotnie wolniejszy oddech w czasie operacji, a po niej – mniejszy poziom lęku i nisze ciśnienie tętnicze. Aż trzy czwarte uznało zapach za przyjemny, ale blisko 100 proc. chciałoby powtórzenia aromaterapii, gdyby miało przejść podobny zabieg w przyszłości.” Instytut Integracji Medycyny (https://integmed.pl/2019/12/13/aromaterapia-pomoca-w-stomatologii/)

Inne badanie:

Uczestnikami było 126 dzieci w wieku od 6 do 12 lat, które przybyły do dentysty na zabieg ekstrakcji zęba. Zostały podzielone na grupy: w jednej stosowano olejek eteryczny (inhalacje 100% olejkiem lawendowym, 2 krople na waciku, przez 3 min). Stwierdzono:

  • mniejsze ciśnienie krwi po inhalacji;
  • mniejszą częstość rytmu serca;
  • mniejszy lęk;
  • mniejszy ból.

„Redukcja lęku i stresu jest ze wszech miar pożądana, przekłada się bowiem na rezultaty zabiegów – a olejek lawendowy jest sposobem prostym, tanim i bezpiecznym.” (Physiol Behav. 2019 Sep 7;211:112676. Influence of lavender oil inhalation on vital signs and anxiety: A randomized clinical trial. Karan NB) z Instytut Integracji Medycyny. 

„Największe znaczenie ma działanie uspokajające i przeciwstresowe wielu olejków (głównie lawendowego, melisowego, cytrynowego, rozmarynowego), gdyż stres jest czynnikiem etiologicznym wielu schorzeń, np. układu sercowo-naczyniowego. Łagodny oraz objawowy, a nie przyczynowy, charakter działania sprawia, że powinna być jednak traktowana jako metoda pomocnicza, a nie podstawowa i wyłączna.”

„Olejki eteryczne i ekstrakty roślinne mogą być również stosowane w produktach do higieny jamy ustnej i preparatach stomatologicznych, ponieważ hamują wzrost naturalnej i patogennej mikroflory jamy ustnej człowieka. Wydaje się, że olejki eteryczne mogą być stosowane jako zamienniki antybiotyków lub znacząco obniżać ich stężenie podczas leczenia pacjentów z chorobami jamy ustnej. Wykazano także, że mechanizm działania olejków eterycznych jest zbliżony do mechanizmu działania antybiotyków i ukierunkowuje się na hamowanie podziałów komórek bakteryjnych.”

„Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że olejki eteryczne i ekstrakty roślinne posiadały o wiele szerszy zakres aktywności przeciwbakteryjnej i przeciwgrzybiczej w porównaniu do antybiotyków, które były aktywne wobec konkretnych szczepów mikroorganizmów. Wykazano, między innymi, że aby zahamować wzrost wszystkich szczepów mikroorganizmów patogennych jamy ustnej testowanych w badaniach należałoby zadziałać mieszaniną antybiotyków (tetracyklina + mikonazol/amfoteryczna B) lub zastosować jedynie olejek tymiankowy. Dlatego też, olejki eteryczne i ekstrakty roślinne używane samodzielnie lub w połączeniu z antybiotykami mogą podnieść ich efektywność, przez co obniżyć stężenie antybiotyków obecnie stosowanych w leczeniu wielu chorób jamy ustnej a nawet stanowić alternatywę w momencie kiedy tradycyjne antybiotyki zawiodą.” (Wykorzystanie olejków eterycznych i ekstraktów roślinnych w kosmetologii i medycynie [4]).

Dla wielu osób wizyta w gabinecie stomatologicznym kojarzy się z bólem lub wręcz traumą. Doznanie to jest potęgowane przez charakterystyczny zapach unoszący się również w poczekalniach, co kreuje silny stres, jeszcze przed rozpoczęciem samej wizyty. Często bywa to na tyle wyraźne, że latami może powstrzymać przez wizytą u dentysty, a ten rodzaj fobii zwany jest dentofobią. Umiejętne korzystanie z narzędzi, które oferuje aromaterapia, może polepszyć funkcjonowanie nowoczesnego gabinetu, podnieść poziom satysfakcji klientów oraz przynieść ogromny sukces marketingowy.

Biorąc pod uwagę przytoczone przeze mnie argumenty, nie ulega wątpliwości, że na pierwszy plan wysuwa się aspekt emocjonalny związany z procedurami stomatologicznymi. Stomatolog XXI wieku powinien być nie tylko profesjonalistą w swoim zawodzie, ale również osobą z podejściem holistycznym, pełną empatii dla swoich pacjentów. Zmieniając odczucia olfaktoryczne, jest w stanie transformować doznania nieprzyjemne na przyjemne, a stres na relaks. Kto wie – może już w niedalekiej przyszłości za sprawą aromaterapii, wizyty w gabinetach będą traktowane jak chwila relaksu dla siebie? 

Edyta Cywoniuk
CEO Witamed Polska

[1] https://www.szpitalzelazna.pl/aromaterapia-jako-naturalna-metoda-lagodzenia-bolu-w-porodzie/

[2] Stefańska D. Drenaż limfatyczny i aromaterapia – sprzymierzeńcy w walce o piękną, zdrową, gładką skórę. Aromaterapia 2015, vol. 21(2): 32-38

[3] [Tarczydło B. Aromamarketing w kształtowaniu wizerunku marki – wybrane przykłady. Problemy Zarządzania Finansów i Marketingu 2012, vol. 26: 109-121.)

[4] AUTOREFERAT dr inż. Anna Herman